کله چې يو څوک ستا تر مشرۍ لاندې کارونه کوي د دې لپاره چې ښه کار کوونکی تشويق شي او د نور کار کولو روحيه پيدا کړي همداسي نور کسان هم د ده غوندي ځانونه جوړ کړي د هغه بايد ستاينه وشي او د هغه د لا هڅولو لپاره د هغه څخه د منني او مکافات مراتب تر سره شي او چې څوک ستا تر مشرۍ لاندې د کوم جرم مرتکب کيږي هغه ته بايد مناسب مجازات ورکړل شي تر څو نوموړی ځان اصلاح کړي او نور کسان هم د ده د مجازات څخه عبرت واخلي.
په حديث شريف کې راځي: لاَ يَشْكُرُ اللَّهَ مَنْ لاَ يَشْكُرُ النَّاسَ.[سنن ابي داود4813]
ژباړه: هغه څوک د الله تعالی شکر نه شي آداء کولای کوم چې د خلکو شکر نه شي آداء کولای.
په بل حديث کې راځي: أَشْكَرُ النَّاسِ لِلَّهِ أَشْكَرْهُمْ لِلنَّاسِ.[السنن الکبري للبيهقي12391]
ژباړ: په خلکو کې د الله تعالی ډېر شکر هغه چا آداء کړی دی چې د خلکو شکر يې ډېر آداء کړی وي.
د دواړو احاديثو څخه داسي ښکاري چې د انسانانو څخه مننه او تشکر ډېر ارزښت لري آن تر دې چې تر څو انسان د نورو انسانانو څخه شکر آداء نه کړي تر هغه پوري د الله تعالی څخه شکر نه شي آداء کولای نو کوم څوک چې د چا سره په اداره کې خدمت کوي او ښه کار يې کړی وي د دې حديث پر بنسټ تر خپله وسه د هغه څخه مننه وکړي او د تشويق لپاره يې په ستاينه او مکافات باندې ونازوي.
په حدیث شریف کې راځي: ومن أتى إليكم معروفا فكافئوه، فإن لم تجدوا ما تكافئونه، فأثنوا عليه حتى تعلموا أن قد كافأتموه.[مسند الطيالسي 2007]
ژباړه: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمايي: که څوک ستاسې سره نېکي وکړي نو بدله يې ورکړئ؛ که چېري تاسو داسې څه ونه موندل چې بدله پرې ورکړی نو د هغه ستاينه وکړئ تر څو تاسې پوهېږی چې تاسو د هغه بدله ورکړې ده.
د دې حديث څخه له ورايه ښکاري چې کله يو څوک زموږ سره ښېګڼه کوي موږ يې بايد بدله ورکړو که مو په بدله کې د کوم شي ورکول په وسه نه وه بيا نو د هغه ستاينه وکړو تر څو چې د هغه حق آداء کولای شو؛ کوم څوک چې زموږ تر امر لاندې کار کوي د هغه لخوا په کار کې صداقت او اخلاص که له يوې خوا د هغه لپاره د مسئوليت سم آداء کول دي له بلې خوا زموږ سره د هغه احسان دی ځکه چې هغه د وظيفې د سم سر ته رسولو په ذريعه ستا باور خاوري نه کړ او ستا لخوا د ده په ټاکنه کې يې ستا غوراوی له خطا او اشتباه څخه وژغوری نو ځکه ته بايد د ده سره ښه وکړې، تشويق يې کړې او نور يې هم کار ته و هڅوې تر څو دی د نور کار کولو لپاره نوره انرژي واخلي او نور کسان هم د ده په ليدلو سره ښه کار کولو ته تشويق شي.
يو چا ته مکافات ورکول او د هغه تشويق کول په ګڼو طريقو سره کېدلای شي؛ په رتبه کې پورته کول، مالي مرسته کول، ستاينليک ورکول، په شخصي يا عمومي ډول د هغه ستاينه کول هغه شيان دې چې هغه ورباندې تشويق کېدلای شي او که په دغو کارونو کې يو لا هم د چا په وسه نه وي نو بيا دعا خو ورته کولای شي چې دعا هم د مننې او ستاينې يوه طريقه ده لکه په لاندې حديث کې چې راځي:
ومن آتى إليكم معروفا فكافئوه فإن لم تجدوا فادعوا له حتى تعلموا أن قد كافأتموه.(سنن نسائي: 2567)
ژباړه: که څوک ستاسې سره نېکي وکړي نو بدله يې ورکړئ؛ که چېري تاسو داسې څه ونه موندل چې بدله پرې ورکړی نو د هغه لپاره دعا وکړئ تر څو تاسې پوهېږی چې تاسو د هغه بدله ورکړې ده.
كله چې په جيش العسره کې عثمان رضي الله عنه د مسلمانانو لښکر سمبال کړ رسول الله صلی الله عليه وسلم وفرمايل: د دې وروسته چې عثمان هر کار وکړي تاوان نه ورته کوي، دا خبره رسول الله صلی الله عليه وسلم پټولای شوه خو ځکه يې ښکاره کړه چې دا يو ډول مکافات او تشويق وو د حضرت عثمان رضي الله عنه لپاره.
يوه ورځ رسول الله صلی الله عليه وسلم د خپلو صحابه وو څخه پوښتنه وکړه چې نن چا روژه نيولې ده؟ ابوبکر رضي الله عنه وويل: ما نيولې ده، بيا يې وويل: څوک نن جنازې ته تللی دی؟ ابوبکر رضي الله عنه وويل: زه تللی يم، بيا يې وويل: نن مسکين ته چا ډوډې ورکړې ده؟ ابوبکر رضي الله عنه وويل: ما ورکړېده، بيا يې وويل: نن څوک د ناروغ پوښتني ته تللی دی؟ ابوبکر رضي الله عنه وويل: زه تللی يم، رسول الله صلی الله عليه وسلم وفرمايل دغه کارونه په هيچا کې نه سره راټوليږي مګر دا چې هغه جنت ته ځي.
رسول الله صلی الله عليه وسلم دا خبره پټولای شوه خو ځکه يې ښکاره کړه چې د دې کارونو فضيلت ښکاره شي، د ابوبکر رضي الله عنه منزلت څرګند شي او د ابوبکر ضي الله عنه لپاره تشويق او د نورو لپاره هڅونه شي.
له همدې امله دا ډېره مهمه ده چې موږ د هغه انسانانو څخه چې ښه کار کوي مننه وکړو، هغوی تشويق کړو او د نازولو په يوه طريقه يې ونازوو تر څو دوی د لا ښه کار کولو ته وهڅيږي او نور خلک هم د دوی غوندې کارونو ته مخ واړوي او تشويق شي.
په کوم ځای کې د تکړه کسانو څخه مننه نه کيږي په تدريجي ډول کارونه ډېر ټکني کيږي ځکه چې کارکوونکې انسان به نا اميده شي او کوم کسان چې سم کار نه کوي هغوی به تنبيه نه شي.
دوام لري...
مولوي نورالحق مظهري
