د روژې مبارکي مياشتي برکتونه:(دويمه برخه)

اتم برکت:

بل برکت د دې مياشتي دا دی چې په دې مياشتي کې د بنده نفل په فرضو او يو فرض يې په اويا فرضو باندي حسابل کېږي لکه په حديث کې چې راځي: مَنْ تَقَرَّبَ فِيهِ بِخَصْلَةٍ مِنَ الْخَيْرِ كَانَ كَمَنْ أَدَّى فَرِيضَةً فِيمَا سِوَاهُ، وَمَنْ أَدَّى فَرِيضَةً فِيهِ كَانَ كَمَنْ أَدَّى سَبْعِينَ فَرِيضَةً فِيمَا سِوَاهُ. [شعب الايمان 224]

ژباړه: څوک چې په دې مياشتي کې په يوه خصلت د خير ځان نژدې کړي،  نو داسي دی لکه هغه څوک چې په نورو مياشتو کې يې فرض أداء کړی وي او چې څوک په دې مياشتي کې فرض آداء کړي نو داسي دی لکه په نورو مياشتو کې چې یې اويا 70 فرضه آداء کړي وي. 

نو موږ بايد دې میاشتي ته د یو فرصت په سترګه وګورو او د لاسه یې ورنکړو ځکه داسي فضیلت بیا په بل وخت کې په لاس نه راځي.

نهم برکت:

بل برکت د دې مياشتي دا دی چې په دې مياشتي کې د يوې روژې په نيولو سره انسان د اويا کالو سفر مسافت په اندازه د دوږخ څخه ليري کېږي. لکه په حديث کې چې راځي:

مَنْ صَامَ يَوْمًا فِي سَبِيلِ اللهِ بَعَّدَ اللَّهُ وَجْهَهُ، عَنِ النَّارِ سَبْعِينَ خَرِيفًا.[صحيح البخاري 2840]

ژباړه: څوک چې يوه ورځ د الله په لاره کې روژه ونيسي نو الله پاک به يې مخ د اويا 70 کاله سفر مسافت په اندازه د اور څخه ليري کړي.

دا معلومه خبره ده چې هر مسلمان د دې غوښتونکی دی چې الله پاک یې د اور څخه لیري کړي نو د اور د لیري کېدلو لپاره یوه ذریعه د دې مبارکې میاشتي د روژې نیول دي چې هر مسلمان یې باید عملي کړي.

لسم برکت:

بل برکت د دې مياشتي دا دی چې دا مياشت د توبې کولو لپاره ځانګړی وخت بلل شوی دی چې په اخلاص باندي توبه کول ارومرو د الله پاک په دربار کې قبليږي لکه په حديث کې چې راځي: وَرَغِمَ أَنْفُ رَجُلٍ دَخَلَ عَلَيْهِ رَمَضَانُ ثُمَّ انْسَلَخَ قَبْلَ أَنْ يُغْفَرَ لَهُ.[سنن ترمذي 3890]

ژباړه: په خاورو دي شي پزه د هغه انسان چې مياشت د روژې ورباندي راشي او بيا بيرته ځيني ولاړه شي مخکې تر دې چې ده ته بخښه وشي. 

نو مخكې تر دې چې الله مکړه دا طلایي فرصت راڅخه ولاړ شي راشئ همدا اوس توبه وکړو او پر تېرو ګناهونو باندي د پښېمانۍ په ښکاره کولو سره د الله پاک سره دا وعده وکړو چې هیڅ وخت بیا هغه ګناهونو ته نه ورځو، همدا راز د را روانو وختونو په اړه هم د الله پاک څخه د دې توفیق وغواړو چې د ګناهونو څخه مو وساتي او موږ ته پر توبې د استقامت همت او غیرت راکړي.

يوولسم برکت:

بل برکت د دې مياشتي دا دی چې د دې مياشتي د روژې په نيولو باندي د انسان لپاره د دې مياشتي مخکې د ټول عمر ګناهونه ور بخښل کېږي لکه په حديث کې چې راځي: من صام رمضان إيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ. [متفق عليه] ژباړه: څوک د روژې مياشتي روژه په ايماندارۍ او طلب د ثواب ونيسي ټول هغه ګناهونه به ورته وبخښل شي چې ده مخکې کړيدي.

دا ډېر عظیم او لوی برکت دی چې الله پاک د روژاتي په نصیب کړی دی، د دې عظیم برکت د لاسته راوړلو لپاره باید موږ د روژې په نیولو کې خپل نیتونه صفا کړو او تنها د الله پاک د رضایت لپاره روژه ونیسو.

دوولسم برکت:

بل برکت د دې مياشتي دا دی چې د دې مياشتي په تراويح لمانځه باندي د انسان لپاره تر دې مياشتي مخکې د ټول عمر ګناهونه بخښل کېږي لکه په حديث کې چې راځي: مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ.[متفق عليه] ژباړه: څوک چې په ايماندارۍ او طلب د ثواب د روژې  د مياشتي عبادت وکړي ټول هغه ګناهونه به ورته وبخښل شي چې ده مخکې کړيدي.

دا عظیم برکت به موږ د تراویح لمانځه په کولو سره لاسته راوړو نو باید کوښښ وکړو چې تراویح راڅخه پاته نشي او په هغه ډول تراویح وکړو کوم چې د رسول الله صلی الله علیه وسلم د اصحابو څخه موږ ته را نقل شویدي.

د دې لپاره چې موږ سمي تراویح وکړو باید ټول سنتونه یې پرځای کړو، نارینه باید د تراویح د کولو لپاره جماعت ته ولاړ شي هلته یې ښه په اطمینان او سکون باندی آداء کړي او په تراویح کې لږ لږه یوځل قرآن ختم کړي همداسي د روژې ټوله میاشت یې وکړي او ښځینه باید تراویح په ښه سکون او اطمینان سره په خپل کور کې وکړي.

یادونه: ځیني خلګ د تراویح د لمانځه سره ډېره بې باكي كوي او په لږ وخت کې یې په ډېري تیزۍ سره کوي داسي لمونځ د انسان په درد نه خوري مسلمان باید ځان ورڅخه وساتي.

ديارلسم برکت:

بل برکت د دې مياشتي دا دی چې په دې مياشتي کې د روژې نيولو په سبب چې د بنده په خوله کې کوم بوی پيدا کېږي هغه بوی الله پاک ته د مشکو تر بوی هم ښه خوند ورکوي: لکه په حديث کې چې راځي: وَالَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ رِيحِ الْمِسْكِ.[متفق عليه]

ژباړه: زما دي قسم وي په هغه ذات چې نفس د محمد د ده په لاس کې دی چې د روژاتي د خولې بوی الله پاک ته د مشکو تر بوی خوښ دی.

د خولې بوی ظاهرا بد معلومیږي او د انسان پر طبیعت باندي سم نه لګیږي خو الله پاک روژاتي ته د روژې په برکت دومره لوړه مرتبه ورکړېده چې دغه بد بوی ورته ښه ښکاري او ښه یې ورڅخه راځي، روژاتی باید په خپل قدر باندي پوه شي.

دوام لري...

مولوي نورالحق مظهري

د روژې مبارکې میاشتي برکتونه:(لومړی برخه)

د رسول الله صلي الله عليه وسلم د امت سره دا د الله پاک لوی احسان دی چې دوی ته يې د روژې مبارکه مياشت ورکړېده او دا مبارکه مياشت لکه الله پاک چې په قرآن کې او رسول الله صلي الله عليه وسلم په خپلو احاديثو کې مبارکه بللې ده همداسي د برکتونو او ثوابونو څخه ډکه ده. راځو ځینی برکتونه یې ذکر کوو:

لومړی برکت:

لومړی بركت د دې مياشتي دا دی چې الله پاک دا مياشته د عظيم عبادت یعني روژې لپاره ځانګړې کړې او تر نورو مياشتو يې د دې رتبه لوړه کړې لکه الله پاک چې فرمايي: فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْه. [ البقرة 185] ژباړه: څوک چې ستاسو څخه مياشت وويني نو حتما دې روژة ونيسي.

دا چې الله پاک دا میاشت د داسي عظیم عبادت لپاره ځانګړې کړه او د دغه عبادت وخت یې دغه میاشت وګرځوله دا خپله لوی برکت دی.

نو موږ باید د دې میاشتي قدر وپېژنو په دې میاشتي کې د عظیم عبادت تر څنګ نور عبادتونه هم ډېر وکړو تر څو الله پاک مو د خپلو خاصو بندګانو څخه وګرځوي.

دويم برکت:

بل برکت د دې مياشتي دا دی چې الله پاک په دې مياشتي کې قرآن عظيم الشأن نازل کړی دی هغه قرآن چې د انسان د دنيوي او اخروي سعادت لپاره اساسي قانون دی لکه څنګه چې الله پاک فرمايي: شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ.[البقرة 185] ژباړه: د روژې مياشت هغه مياشت ده چې په هغې کې قرآن نازل سوی دی، هغه قرآن چې د خلکو لپاره هدايت دی او د لارښووني او د حق او باطل تر مينځ د توپير کولو لپاره نښي دي.

نو موږ مسلمانان چې څومره قرآن ته احترام لرو، هغه پر خپل ژوند باندي حاکم بولو او خپله هره ستونزه پر قرآن باندي آواروو؛ د روژې د مبارکې میاشتي احترام هم باید ولرو او چې په کومو کارونو یې سمه لمانځنه او حق آداینه کیږي هماغه کارونه باید وکړو. 

درېيم برکت:

بل برکت د دې مياشتي دا دی چې په دې مياشتي کې د جنتونو دروازې خلاصيږي او د دوږخونو دروازې تړل کېږي لکه ابوهريره رضي الله عنه چې د رسول الله صلی الله عليه وسلم څخه روايت کوي: إذا جاء رمضان فُتّحت أبواب الجنة وغُلّقت أبواب النار.[صحيح مسلم 2547] ژباړه: کله چې د روژې مياشت راشي نو د جنت دروازې خلاصي شي او د دوږخ دروازې بندي شي.

د جنت د دروازو خلاصېدل او د دوږخ د دروازو تړل کېدل کنایه د دې څخه ده چې د الله پاک د رحمتونو دروازې به خلاصیږي او د غضب دروازې به یې تړل کیږي، پر مؤمن باندي به ډېر ژر د الله پاک رحمتونه کیږي او عبادات به یې ډیر ژر د الله پاک په دربار کې د قبولیت درجې ته رسیږي چې په نتیجه کې به جنت ته داخلیږي او د دوږخ څخه به نجات پیدا کوي.

فایده: دا د مسلمانانو لپاره یو فرصت دی چې څوک یې په ارزښت پوه شي ارومرو ګټه ورڅخه پورته کوي او په ټوله کال کې بیا داسي فرصت د مسلمانانو په لاس نه راځي نو باید کوښښ وکړو چې ځانونه د جنت دروازو ته برابر کړو. 

څلورم برکت: 

بل برکت د دې مياشتي دا دی چې په دې مياشتي کې شيطانان تړل کېږي تر څو د الله پاک مخلص بندګان د هغوی د وسوسو او فتنو څخه نجات پيدا کړي لکه په حديث کې چې راځي: وصُفّدت الشياطين.[صحيح مسلم 2547] يعني د روژې د راتللو سره شيطانان تړل کېږي.

د شیطانانو د تړلو دوې معناوې دي یا دا چې ټوله هغه شیطانان به تړل کیږي كوم چې په نورو وختونو کې خلاص وه او په بندګانو یې ګناهونه کول یا په دې معنی سره چې د شیطانانو مشران به تړل کیږي کوم چې د انسانانو د بربادۍ لپاره او په انسانانو د ګناه کولو لپاره یې خپله هم کارونه کول او خپل نورو افرادو ته یې هم مسئولیتونه ورکول.

خو په هر حال هره ډله د شیطانانو چې وي الله پاک یې د روژې په فضیلت د خپلو بندګانو لپاره تړي نو موږ بندګان باید د لاډېر عبادت کوښښ وکړو او په دې میاشتي کې خپل نفس ضعیف کړو او غوښتني یې ونه منو.

پنځم برکت:

بل برکت د دې مياشتي دا دی چې دا مياشت د سخاوت او پېرزويني مياشت ده له همدې کبله په دې مياشت کې رسول الله صلی الله عليه وسلم سخاوت ډېر کوی لکه په حديث کې چې راځي: كان رسول الله صلى الله عليهم وسلم أجود الناس وكان أجود ما يكون في رمضان.[متفق عليه] 

ژباړه: رسول الله صلی الله عليه وسلم تر ټولو خلکو سخي وو خو د روژې په مياشتي کې بيا بيخي ډېر سخي وو.

په دې خاطر چې په دې میاشتي کې د انسانانو نیک اعمال د دې ترڅنګ چې د قبلېدلو درجې ته ډېر نژدې دي څو برابره ورته حسابل کیږي نو ځکه رسول الله صلی الله علیه وسلم هم په دې میاشتي کې ډېر سخاوت کوی او د نورو مسلمانانو لپاره هم په دې میاشتی کې سخاوت ډېر ثواب لري.

شپږم برکت:

بل برکت د دې مياشتي دا دی چې څوک روژاتي ته روژه مات ورکړي نو الله پاک به و ده ته د روژاتي ثواب ورکوي لکه په حديث کې چې راځي: من فطر صائماً كان له مثل أجره غير أنه لا ينقص من أجر الصائم شيء. [مسند أحمد]

ژباړه: څوک چې روژاتي ته روژه مات ورکړي نو ده ته به د روژاتي غوندي مزدوري ورکول کېږي بېله دې چې د روژاتي د مزدورۍ څخه دي کوم شی کم کړل شي.

د روژاتي په ثواب باندي یواځي الله پاک خبر دی چې څومره به وي، دا په دې خاطر نه چې ثواب یې معلوم نه دی بلکې په دې خاطر چې ثواب یې بیخي ډېر دی نو څومره ثواب چې هغه ته د روژې پر نیولو ورکول کیږي و هغه چا ته به هم هغومره ثواب ورکول کیږي چې روژاتي ته روژه مات ورکوي.

اووم برکت:

بل برکت د دې مياشتي دا دی چې په دې مياشتي کې د پېشلمي په کولو کې الله پاک ډېر فضيلت ايښی دی لکه چې په حديث کې راځي: تَسَحَّرُوا فَإِنَّ فِي السَّحُورِ بَرَكَةً.[متفق عليه]

ژباړه: پيشلمی وکړئ ځکه چې په پېشملي کې برکت دی.

زموږ او د اهل کتابو د روژې یو تفاوت په دغه کې دی چې موږ پېشلمی کوو دوی یې نه کوي او د پېشلمي كول لکه په ظاهري معنی چې د الله پاک لخوا امت ته د رسول الله صلی الله علیه وسلم یو ځانګړیتوب او احسان دی په معنوي لحاظ هم پر ډېرو برکتونو باندي مشتمل دی، پېشلمي ته کښیناستل د دې لامل جوړیږي چې انسان دي عبادت وکړي، د دې برکتناکه وخت د انوارو څخه دي برخمن شي او الهي رحمتونه دي ورباندی ووریږي.

د پېشلمي لپاره کوم خاص ټاکل شوی وخت نشته د شپې په آخرنۍ برخه کې د صبح دمېدلو څخه دي دومره وخت مخکې کښېني چې د صبح تر دمېدلو پوري په کافي اندازه خوراک او څښاک وکړي البته د صبح تر دمېدلو څو دقیقې مخکې باید پېشلمی بند کړل شي.

دوام لري...

ليکنه: مولوي نورالحق مظهري

په روژه کې د اعتکاف ستر عبادت:

د روژې په مبارکه میاشت کې اعتکاف هغه مبارک عبادت دی چې پر کولو یې ډېر زیات ثواب مرتب دی او اعتکاف په قرآن او حدیث باندی ثابت دی په قرآن شریف کې راځي: وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ.[البقرة 187] ژباړه: تاسي ښځو ته مه ور نژدې کېږئ په داسي حال کې چې تاسي په جوماتونو کې معتکفین وشی. او په حدیث شریف کې راځي:

عن ابن عمر - رضي الله عنهما - قال: كان النبي صلى الله عليه وسلم يعتكف في العشر الأواخر من رمضان.[متفق علیه]

ژباړه: د عبدالله ابن عمر رضي الله عنهما څخه روایت راغلی دی چې رسول الله صلی الله علیه وسلم به د روژې میاشتي په لسو آخرو شپو کې اعتکاف کوی.

په دې آیت او حديث باندي مشروعيت د اعتکاف ثابتيږي او اعتکاف دېته وايي چې د ثواب په نيت په خاصه طريقه او خاص صفت باندي سړی په مسجد کې تر معلومي مودې پوري کښيني.

علامه ابن القيم رحمه الله فرمايلي دي: اعتکاف هغه عبادت دی چې مقصود او اصلي هدف ورڅخه پر الله پاک باندي د خپل زړه تړل دي، پر الله پاک باندي د خپلو ټولو تصوراتو راټول دي، ځان د مخلوقاتو څخه فارغ کول او د الله پاک په ذکر باندي ځان په پوره توګه مصروف کول دي؛ داسي چې په هر وخت کې په خاصه توګه د غم او مصيبت په وخت کې د معکتف ټوله توجه او پاملرنه د الله پاک ذکر او محبت ته وي د زړه ټول مقصود او هدف يې د الله پاک سره محبت او د هغه رضا وي.

د الله پاک د خوشحاله کولو لپاره خطرونه او ستړياوې پر ځان باندي ګالي، د الله پاک په خوشحاله کولو کې او الله پاک ته د نژدې کېدلو لپاره خپل فکر په کار اچوي.

نو د دې پر ځای چې د مخلوقاتو سره محبت وکړي د الله پاک سره يې محبت ډېريږي چې په همدغه محبت باندي دی د هغي ورځي د محبت مستحق ګرځي کومه ورځ چې بېله الله پاک بل هيڅ محبت کوونکی نشته او بېله الله تعالی هيڅوک د انسان په درد باندي نه خوري او هغه ورځ د وحشت او يواځي والي ده په قبر کې.

په قبر کې تنها د الله پاک محبت دی چې انسان ژغوري، د قبر د عذاب څخه نجات ورکوي او د جنت د نعمتونو دروازې ورباندي را خلاصوي چې د اعتکاف څخه مهم او لوی هدف هم دغه دی.

د دې لپاره چې معتکف وکولای شي سم او مقبول اعتکاف وکړي نو لاندي آداب بايد په نظر کې ونيسي:

1 – خپل نيت دي خالص او صفا کړي او يواځي دي د الله پاک رضايت او د رسول الله صلی الله عليه وسلم په سنت باندي عمل کول خپل په زړه کې را وګرځوي او د الله تعالی څخه دي د اجرت تر لاسه کولو په نيت اعتکاف وکړي.

2 – د عبادت لپاره دي ځان فارغ کړي، د ټولو هغو شيانو سره دي رابطه قطعه کړي چې د ده د عبادت مخنيوی کوي او الله پاک ته دي تنها په زړه باندي توجه وکړي.

3 – بېله شرعي او انساني ضروت څخه دي د مسجد څخه نه وځي.

4 – پر ورځنيو نيکو اعمالو او ذکرونو دي کوښښ وکړي، لکه رواتب سنتونه، د اشراق او غرمې لمونځ، د شپې او تهجد لمونځ، تل په اوداسه باندي اوسېدل، د سهار او ماښام منقول ذکرونه کول، د فرضي لمونځونو وروسته ثابت اذکار نه هېرول، د موذن جواب ورکول او داسي نور هغه اعمال چې د معتکف د اعتکاف د مقصود برخه وي.

5 – معتکف چې د هر لمانځه مخکې ويديږي لمانځه ته دي وختي کښېني تر څو په ښه طريقه اودس وکړي او په پوره اطمينان او آمادګۍ سره لمونځ آداء کړي.

6 – معتکف دي نفلي عبادات ډېر کوي او د دې لپاره چې احساس د ستړيا ونکړي په عباداتو کې دي تنوع راوړي مثلا کله ناکله دي لمونځ کوي، کله دي بيا تلاوت د قرآن کوي، کله دي بيا تسبيح، تهليل، تحميد او تکبير وايي، کله دي دعاء کوي، کله دي استغفار کوي، کله دي پر رسول الله صلی الله عليه وسلم باندي درود وايي او ځيني وختونه دي د الله پاک په مخلوقاتو کې تفکر کوي تر څو د الله پاک عظيم قدرت ته متوجه شي او عاجزي يې په برخه شي.

7 – هغه څوک چې اهل د مطالعې وي هغه دي د ځانه سره ښه په زړه پوري کتابونه کښيږدي او کله ناکله دي مطالعه کوي په خاصه توګه د قرآن تفسيرونه چې په مطالعه کولو سره يې  د قرآن تلاوت ته نور هم د انسان شوق کېږي.

8 – معتکف دي خوراک لږ کوي، عادي خبري دي لږ کوي او خوب دي لږ کوي تنها دومره خوراک، خبري او خوب دي کوي چې خپل ضرورت ورباندي رفع کولای شي نور ټول وخت دي عبادت ته ورکړي ځکه د خوراک، خوب او خبرو په لږولو سره د انسان زړه نرم کېږي، نفس يې عاجزه کېږي، وخت يې د ضياع څخه ساتل کېږي او د ګناه څخه ژغورل کېږي.

9 – معتکف بايد د اوداسه پر درلودلو ډېر حريص وي او هيڅ وخت بې اودسه پاته نشي او بې اوسده ويده نشي.

10 – معتکف بايد د سنتونو پر تطبيق، د حق او صبر پر وصيت، پر امر بالمعروف او نهي عن المنکر، پر نصيحت او تذکر او په نيکو کارونو کې د نورو سره پر مرسته کولو ډېر حريص وي. 

هغه شيان چې معتکف بايد ځان ورڅخه وساتي:

1 – مسجد ته دي ورته ډېر ملاقات کوونکې نه راځي ځکه دا کار د دې سبب کېږي چې دی دي عبادت لږ وکړي او ډېر وخت دي په مجلس او بانډار کې ورباندي تېر شي.

2 – په ټليفون دي ځان ډېر نه مصروف کوي تنها د ضرورت د رفع کولو په اندازه دي استفاده ورڅخه کوي.

3 – ډېر خوراکونه دي پر ځان باندي نه راکوټه کوي ځکه دا کار د دې سبب جوړيږي چې دی دي ډېر خوراک وکړي او د ډېر خوراک نو بيا ځان ته ډېر تاوانونه دي.

4 – خوب دي ډېر نه کوي، د خوب څخه دي ژر را ولاړيږي، څوک چې يې د خوب څخه ويښ کړي د هغه څخه دي مننه او تشکر وکړي او ورته په خښم کېږي دي نه.

5- وخت او فرصت دي نه ضايع کوي بېله عباداتو دي بل په هيڅ شي باندي ځان نه مصروف کوي.

6 – داسي څوک دي په اعتکاف کې د ځانه سره نه کښېنوي چې د اعتکاف آداب نه مراعات کوي او د دې احتمال شته چې دی دي هم ورسره په تکليف شي او اعتکاف دي ورباندي خراب کړي.

7 – د مسجد څخه دي بېله انساني او شرعي اړتیا څخه نه را وځي او کوښښ دي وکړي چې ډېری وخت په مسجد کې پاتي شي.

منبع: تحف رمضانية.

ژباړه او وضاعت: مولوي نورالحق مظهري

روژه د حریت او آزادۍ میاشت ده:

د روژې مياشت د رښتيني حريت مياشت ده، په صحيح معنی د احرارو او شرفاؤ ښکلې مدرسه ده چې زموږ بحث هم پر دغه لوی محور باندي را ګرځي.

ای روژاتی وروره او روژاتي خوري! حريت تنها دا نه دی لکه ډېری خلک چې يې فکر کوي چې هغه دي د انسان لپاره په هر کار او هر شي کې آزادي او حق د تصرف وي او انساني حريت دي عبارت د بې بندوبارۍ څخه وګرځول شي چې له مخي يې انسان ته د هر کار د کولو اجازه ورکړل شي،  حريت دا نه دی چې انسان دي د خپلو  شهواتو او نفسي غوښتنو پسې ولاړ شي .
داسي بې بند وباري حريت نه بلکې لومړی خو ګډوډي ده او په آخره کې ذليله بندګي ده.

ګډوډي ولي ده؟ ځکه چې په نړۍ کې داسي مطلق حريت چې مقيد دي په هيڅ نظام سره نه وي نشته، بلکې په دنيا كې د هر شي لپاره يو نظام شته چې هغه پر مخ باندي وړي  او د انسان حريت تر هغه وخته پوري نشي ساتل کېدلای تر څو چې پر انسان باندي ځيني قيدونه او ځيني محدوديتونه نه وي وضع شوي د دې لپاره چې د نورو انسانانو حريت وساتل شي.

دا يقيني خبره ده چې د انسان لپاره پوره مطلقه آزادي او د هرکار د کولو اجازه د دې لامل جوړيږي چې د نورو انسانانو حريت او آزادي دي تر پښو لاندي شي  له همدې امله اسلام د هر څه لپاره محدوديتونه او مرزونه ټاکلي دي تر څو يې په مراعات کولو سره انسان هم دځان حق وساتي او هم د نورو د حقوقو د پايماله کولو مخه ونيول شي.

د بېلګې په ډول: د داسي ناروغ لپاره چې ځيني خواړه تاوان ورته کوي د ځينو خوړو څخه یې بندول د ده حريت او آزادي تر پوښتني لاندي نه راولي او يوه ذره يې حريت نه لږيږي بلکې دا بنديز د څه وخت لپاره ځکه دی چې د آينده لپاره د دغه ناروغ حريت وساتي او د روغتيا وروسته وکولای شي ډېر هغه خواړه وخوري کوم چې د ناروغۍ په وخت کې يې نشوه خوړلای.

او د مجرم انسان حريت د څه وخت لپاره محدود کېږي ځکه د ده پر تګ راتګ، ځينو خبرو او کارونو باندي بنديز د دې لپاره لګيږي چې دی اصلاح شي، وروسته داسي ژوند وکړي چې ډېر ښه ژوند وي نه ځانته آزار ورسوي او نه هم نورو ته آزار ورسوي.

او په دې خاطر چې انسان مدني الطبع دی يعني طبيعت يې اجتماعي دی نو يواځي ژوند نشي کولای بلکې دی به په داسي ټولنه کې ژوند کوي چې د ځينو آزار د ټولو آزار وي او د ځينو په مصيبت باندي ټوله و درديږي نو ځکه موږ وايو چې مطلقه آزادي حريت نه بلکې ګډوډي ده.

او دا چې موږ وايو داسي آزادي د انسان لپاره په آخره کې ذليله بندګي ده ځکه چې پوره حريت دا دی چې په انسانيت کې ستا سره مساوي او يا تر تا کم هيڅوک تا خپل غلام او مريی نکړي.

په هغي ګډوډۍ کې چې خلک يې شخصي حريت بولي که د يوه نفر لپاره آزادي وي خو د ده په څېر د نورو انسانانو لپاره بيا عبوديت او مريي توب دی.

همدا راز کله چې پر انسان باندي د هر شي د لاسته راوړلو  لپاره د مطلفي آزادۍ عادت مسلط شي او دی د خپل نفس په غوښتنه باندي هر کار کوي نو په اصل کې دغه انسان د خپل نفس غلام شوی دی، د نفس بندي دی او هرکار چې نفس يې ورته وايي هغه کوي.
نو دغه انسان ته حر او آزاد نشو ويلای ځکه چې دی   د نفس په ځنځيرونو او د نفسي غوښتنو په زندان کې بندي دی.

آيا يو څوک چې ځان د نشه ايزو توکو او شرابو معتاد او روږدی جوړوي د همدغه اعتياد په سبب خپل هر څه له لاسه ورکوي آن تردې چې خپل صحت او اعصاب له لاسه ورکوي، خپل عقل او کرامت له لاسه ورکوي تاسو څه فکر کوی چې آيا دغه سړی حر دی او د ده دغه کار حريت دی؟ هيڅ کله داسي انسان حر نشي کېدلای بلکې دا سړی د نشه ايزو حرامو زهرجنو مايعاتو او دخانياتو غلام او بنده دی.

او که مطلقه آزادي او بې بندوباري حريت او کمال وي نو حيوانات د ډېر حريت او کمال څخه برخمن دي سره د دې چې هيڅ حيوان د انسان په څېر حريت او کمال نه لري.

که راسو يو بل مثال ته هغه انسان چې د فحشاء او بې حيايۍ په دام کې را ګير شوی وي د نا اهلو نارينه وو او يا نا اهله ښځو پسې روان وي، د هغوی په اشاره او بلنه هر ځای ورسره ځي او په غوښتنه يې هر کار کوي آيا دغه شخص ته موږ حر ويلای شو؟ هيڅ کله داسي شخص حر نه دی بلکې دا د غلامۍ او مريي توب ډېره ناوړه بڼه ده.

علماؤ ويلي دي: د زړه بندي کېدل او غلام کېدل د بدن تر بندي کېدلو او غلام کېدلو سخت دی ځکه د چا چې بدن بندي او غلام وي خو زړه يې آزاد وي هغه سړی د دې تر څنګ چې احساس د تنګۍ نه کوي بلکې يو وخت ځان د بند او غلامۍ څخه خلاصولای شي.

او که د چا زړه بندي او يا غلام شو د دې تر څنګ چې د ده لپاره به لويه خواري او محض بنديتوب وي هيڅ وخت ځان د دغه اسارت او بنديتوب څخه نشي خلاصولای؛  ځکه زړه د انسان په بدن کې حيثيت د باچا لري په کوم هيواد کې چې باچا غلام وي رعيت به ارومرو ورسره غلام کېږي او که باچا آزاد و  رعيت به هم ورسره آزاد وي.

او دا عبوديت او اسارت د زړه دی چې ثواب او عذاب ورباندي مرتب دی، که سړی وګوري کله چې يو مسلمان د کافر لخوا او يا د يو ګنهکار انسان لخوا بندي او اسير شي اوس په زوره چې هر عمل په ده باندي وکړي خو په دې شرط چې زړه يې په ايمان باندي مطمئن وي هيڅ تاوان ورته نه لري ځکه چې اعتبار زړه ته شته؛ همدا راز د عبادت په برخه کې قبوليت او نه قبوليت هم په زړه پوري اړه لري.

له همدې امله رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمايي: لَيْسَ الْغِنَى عَنْ كَثْرَةِ الْمَالِ لَكِنَّ الْغِنَى غِنَى الْقَلْبِ.[الزهد لابن مبارک 1008] يعني غنی په ډېروالي باندي د مال نه ده بلکې معتبره غنی د زړه غنی ده.

له همدې کبله چې د نفسي غوښتنو تابع حر او آزاد نشي کېدلای الله پاک داسي حالت دا ډول تعبير کړی دی: أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ.[الجاثية: 23] يعني آيا تا وليدی هغه څوک چې خپل نفسي هوی او هوس يې د ځان اله جوړ کړی دی؟
يعني داسي د خپل نفس او نفسي غوښتنو تابع دی لکه څوک چې د خپل اله او معبود تابع وي، هر شی چې نفس يې ورته وايي هماغه کوي او تل خپله کاميابي د نفسي غوښتنو په پوره کولو کې ويني.

د روژې په مياشت کې انسان رښتينی حريت تر لاسه کولا ی شي ځکه په روژه کې انسان لوږه ګالي، تنده ګالي او د شهواتو څخه د ځان بندېدل ګالي چې دا ټوله هغه محدوديتونه او قيدونه دي چې په ګاللو يې انسان ته صحت راځي، د خوړو، څښاک، عادت او ستړي ژوند د مريي توب او غلامۍ څخه خلاصيږي.

د روژې په مياشت کې انسان په خپل اختيار ځان د خوندونو او لذتونو څخه را ګرځوي چې دا خپله د عزم او ارادې اصلي حريت دی.

د روژې په مبارکه مياشت کې انسان خپل نيت او اراده د الله لپاره خاصه وي چې دا د نيت او عقيدې حريت دی او بېله الله د نورو ټولو شيانو څخه د ځان آزادول دي.

د روژې په مياشت کې انسان د شيطان، نفس او شهواتو سره مقابله کوي، ځان د الله پاک په فضل د اور او جهنم څخه آزادوي چې دا خپله لويه آزادي او حريت دی.

او د روژې په مياشت کې انسان ځان د بد عمل او بدي وينا څخه ساتي چې دا لويه اخلاقي آزادي او حريت دی.
ليکنه: مولوي نورالحق مظهري

د روژې په مياشت کې ځيني لويي غزاګاني او جګړې:

د روژې مبارکه مياشت لکه څنګه چې د عبادت او دعوت مياشت ده د جهاد في سبيل الله مياشت هم ده لدې کبله د تاريخ په اوږدوکې په دې مبارکه مياشت کې مسلمانانو ډېر جهادونه او ډېري جګړې کړي دي چې ځيني يې په لاندي ډول دي.
۱ - د بدر غزوه:
په دويم کال کې د هجرت د روژې مياشتي پر 17 باندي وشوه.

۲ - د مکې فتح:
په اتم کال کې د هجرت د روژې پر لسمه باندي وشوه.

۳ - د اندلس فتح:
په ۹۲ کال کې د هجرت، د روژې په مياشتي کې د طارق بن زياد رحمه الله په مشرتوب وشوه.

۴ - د عموريه فتح:
په ۲۲۳ هجري قمري کال د روژې مياشتي پر ۱۷ د معتصم بالله په خلافت کې کله چې روميانو د مسلمانانو پر ښارونو باندي يرغل وکړ د يوې مسلماني ښځي چې روميانو ګيرکړې وه د کومک غوښتلو ږغ د "وامعتصماه" په آواز باندي معتصم بالله ته ورسېدی هغه دستي د لبيک لبيک په ويلو جواب ورکړ دستي يې پر مسلمانانو باندي وجنګ ته د آمادګۍ ږغ وکړ پر روميانو يې بريد وکړ هغه مسلمانه ښځه يې هم راخلاصه کړه او عموريه ښار يې هم د روميانو څخه ونیوی.

۵ - د حارم فتح:
په ۵۵۹ هجري قمري کال د روژې مياشتي پر ۲۲ د حام په سيمه کې د مسلمانانو او نصاراوو ترمينځ ډېره لويه جګړه وشوه چې بری د مسلمانانو په برخه شو.

۶ - د عين جالوت جګړه:
په ۶۵۸ هجري قمري کال د روژې په مياشتي کې د عين جالوت په سيمه کې چې د بيسان او نابلس په مينځ کې موقعيت لري د سيف الدين قطز په مشرتوب د مسلمانانو ډېره لويه جکړه د تتاريانو سره وشوه چې بری د مسلمانانو په برخه شو.

۷ - د شقحب جګړه:
په ۷۰۲ هجري کال د روژې په مياشت کې د مسلمانانو او تتاريانو تر مينځ ډېره لويه جګړه وشوه چې يوه ورځ پوره يې دوام وکړ د مازديګر مخ ته مسلمانان په دې باندي وتوانېدل چې تتاريانو ته ماته ورکړي او د دوی ډېر لوی لښکر د ماتي سره مخامخ کړي چې د لښکر ډېره برخه يې د مسلمانانو په غشو او تورو باندي ووژل شوه او ډېر لږ يې په تيښته باندي بريالي سوه.

۸ - د بيت المقدس فتح:
په ۵۸۴ هجري قمري کال کې د روژې په مياشت کې د حطين مشهوره جګړه د صلاح الدين ايوبي رحمه الله په مشرتوب د صليبيانو سره وشوه چې په نتيجه کې مسلمانانو بيت المقدس د صليبيانو څخه آزاد کړ او د مسلمانانو لومړی قبله يوځل بيا مسلمانانو ته وسپارل شوه.

۹ - د قسطنطيه فتح:
په ۸۵۷ هجري قمري کال کې د روژې په مبارکه مياشت کې د عثماني خلافت باچا محمد الفاتح رحمه الله قسطنطية ښار چې اوس په اسطنبول باندي مشهور دی فتح کړ.

۱۰ - د فلسطين پر سرجنګ:
په ۱۳۹۳ هجري قمري کال کې د روژې په مياشتي کې د فلسطين پر سر د عربو مسلمانانو او اسرائيلو په جګړه کې عربي مسلمانان ځواکونه وتوانېدل چې د سويس تر کانال تېر شي او د اسرائيلو لوی لښکر نابود کړي.
مولوي نورالحق مظهري

روژه د نیکیو میاشت ده:

روژه د نیکیو میاشت ده؛ په روژه کې باید تر بل هر وخت انسان پر نیکیو باندي ډېر کوښښ وکړي ځکه په دې میاشتي کې نیکۍ څو برابره حسابل کیږي او نسبت و بل وخت ته یې قبولیت هم حتمي وي.

نیکۍ پر دوه ډوله دي ظاهري نیکۍ او معنوي نیکۍ؛  په روژه كې باید انسان دواړه ډولونه د نیکیو په ډېره لوړه پیمانه ترسره کړي.

ظاهري نيکۍ او ښېګڼي:

لكه لمونځ، زکاة، روژه، حج، جهاد في سبيل الله، د مور او پلار سره نيکي، صله رحمي، اصلاح ذات البين، مساکينو او اړو انسانانو ته خواړه ورکول، د سنت سلام خپرول، د شپې لمونځ کول. او داسي نور....

معنوي نيکۍ او ښېګڼي:

لكه شجاعت، عفت، صدق، وفاء، امانت، اخلاص، حلم، تواضع، کرم، صبر، د انساني ضمير پاکي، د خلکو ښه کولو ته تشويق کول، عدل او احسان، او نور داسي شيان چې د امت لپاره اوس او يا په را روان وخت کې ګټمن وي او په قرآن، حديث، اجماع او فقهي استنباطاتو باندي ثابت وي.

د نيکۍ فايدې:

۱ – په نيکۍ باندي سړی جنت رسېدلای شي.

۲ – په نيکۍ باندي د انسان عمر ډېريږي.

۳ – په نيکۍ باندي د انسان په مال او اولاد کې برکت پيدا کېږي.

۴ – نيکي د دنيوي او اخروي نيکمرغۍ سبب ده بناءً په نيکۍ باندي انسان د دنيا او آخرت نيکمرغي لاسته راوړلای شي.

۵ – نيکي د انسان د ښې خاتمې لپاره دليل دی.

۶ – په نيکۍ باندي انسان د الله پاک او انسانانو محبت تر لاسه کولای شي.

۷ – په نيکۍ باندي په ټولنه کې محبت او الفت پيدا کېږي.

۸ – په نيکۍ باندي مسلمان تاجر د قيامت په ورځ د فجارو د ټولۍ څخه وځي.

۹ – د نيکۍ په کوونکو يعني په نيکانو خلکو باندي ځمکه آباده وي لکه په فجارو خلکو چې ځمکه خرابه وي.

۱۰ – په نيکۍ باندي انسان د قيامت د ورځي د عذاب څخه نجات موندلای شي.

۱۱ – نيکي هغه صفت دی چې ښه اخلاق د انسان ورباندي کامل کېږي او انسان و لوړو درجو ته د رښتينولۍ رسوي.

۱۲ – په نيکۍ باندي سرګردان او حيران نفسونه اطمينان پيدا کوي.

۱۳ – په نيکۍ باندي وېرېدونکې زړونه آرام او سکون پيدا کوي.

۱۴ – په نيکۍ باندي ټولنه ټينګښت پيدا کوي.

منبع: تحف رمضانیه

ژباړه او وضاحت: مولوي نورالحق مظهري

روژه او صله رحمي:

ای روژاتيانو! هر وخت صله رحمي وکړئ خو د روژې په مبارکه مياشت کې بيا ځانګړې او ډېره صله رحمي وکړئ! د صله رحمي وصل کول او مراعات کول د هر مسلمان مسئوليت دی الله جل جلاله فرمايي:وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ.[النساء: الآية 1]
ژباړه: د هغه الله څخه ووېرېږئ چې په نامه يې تاسو سوال کوی او د صله رحمي د پرې کولو څخه ووېرېږئ!
همدا راز رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمايي: لا يدخل الجنة قاطع.[ متفق عليه]
ژباړه: جنت ته هغه څوک نه داخليږي چې صله رحمي پرې کوي.
همدا راز رسول الله صلي الله عليه وسلم فرمايي:من سره أن يبسط له في رزقه وينسأ له في أثره فليصل رحمه. [متفق عليه]
ژباړه: څوک چې غواړي په رزق کې يې پيراخي راشي او عمر يې ډېر شي نو صله رحمي دي وصل کړي.

د صله رحمي ګټي او فايدې:
1 - صله رحمي پر الله او ورځي د آخرت د ايمان راوړلو شعار دی.
2 - صله رحمي د رزق د پیراخوالي او د عمر د اوږدوالي سبب دی.
3 - د صله رحمي په مراعات کولو باندي انسان د الله پاک د رحمت مستحق ګرځي.
4 - صله رحمي جنت ته د داخلېدلو د اسبابو څخه لوی سبب دی.
5 - په صله رحمي باندي د انسان ګناهونه خرابيږي.
6 - په صله رحمي باندي کلي او ښارونه آباديږي.
7 - په صله رحمي باندي د انسان خاتمه سميږي.
8 - په صله رحمي باندي د مراعات کوونکې مرتبه لوړيږي او عزت يې ډېريږي.
9 - په صله رحمي باندي د انسان لپاره ښه نوم پاتيږي.
10 - په صله رحمي باندي محبت ډېريږي او عاميږي.
11 - صله رحمي هغه شی دی چې  ټولو اسماني آديانو يې پر اهميت اتفاق کړی دی.
12 - صله رحمي د انساني فطرت تقاضا ده.
13 - صله رحمي د نفس پر سخاوت، د سينې پر پيراخوالي، د خلقت پر ښه والي او پر حسن وفاء باندي دلالت کوونکې ده.

صله رحمي څشی ده؟
صله رحمي و دېته وايي چې انسان د خپلو خپلوانو سره، تفاوت نه لري که د نسب لخوا خپلوان وي او که د دوستۍ او نکاح په سبب خپلوان وي احسان او نيکې وکړي او د دوی سره دوستانه او صميمي رابطه ټينګه وساتي.

صله رحمي په دې باندي کېږي چې:
1 -  انسان د خپلو خپلوانو ملاقات او زيارت ته لاړ شي.
2 - د دوی د احوالو پوښتنه وکړي.
3 - دوی ته سوغات او ډالۍ ورکړي.
4 - د ضرورت په وخت کې د دوی څخه يو شی وغواړي.
5 - د دوی مسکين او اړ انسان ته صدقه او خيرات ورکړي.
6 - د مشرانو او سرمايه دارانو سره يې نرمي وکړي.
7 - د لويانو احترام يې وکړي.
8 - او پر کشرانو يې شفقت او مهرباني وکړي.
منبع: تحف رمضانیة
ژباړه او زیادت: مولوی نورالحق مظهری

روژه او توبه:(دويمه برخه)

د توبې په کولو کې د ځينو خلکو خطاګاني:

1 – ځيني خلک ژر توبه نه باسي بلکې ځنډوي يې داسي فکر کوي چې وروسته به بيا توبه وباسم،‌دا ډېره غلطه مفکوره ده ځکه انسان نه دی خبر چې زه به تر کوم وخته ژوندی يم او بل څه وخت به زما توبه قبوله شي؟ نو چې څومره د انسان په طاقت وي بايد ژر توبه وباسي.

2 – ځيني خلک د توبې څخه غافل وي او تل دېته ګوري چې ما خو په ظاهره کومه غټه ګناه نه ده کړې نو زه ولي توبه وباسم؟ په داسي حال کې چې انسان بايد دېته و نه ګوري چې ما خو ظاهرا ګناه نه ده کړې، بلکې تل توبه وباسي، ځکه ځيني وختونه د انسان څخه په ناخبرۍ کې ګناه کېږي او ځيني وختونه انسان داسي شيان کوي چې دی يې ګناه نه بولي سره د دې  چې هغه ګناه وي، په دې خاطر دی چې رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمايي: الشرك في هذه الأمة أخفى من دبيب النمل فقال أبو بكر : فكيف الخلاص منه يا رسول الله؟ قال: أن تقول: اللهم إني أعوذ بك أن أشرك بك وأنا أعلم، وأستغفرك لما لا أعلم. [رواه البخاري في الأدب المفرد]

ژباړه: په دې امت کې شرک د ميزيانو د پښو تر ږغ لا سپک دی، ابوبکر رضي الله عنه پوښتنه وکړه چې يا رسول الله څنګه به نو ځيني خلاصيږو؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم وفرمايل: داسي ووايه: ای الله په تا باندي پناه غوام د دې څخه چې ستا سره شريک ونيسم پداسي حال کې چې زه پوهيږم او ستا څخه طلب د بخښې کوم د هغه شرک په ه اړه چې زه نه په پوهېږم.

نو هميشه دي سړی عامه توبه باسي چې ای الله د هر ډول ګناه څخه مي توبه ده که ما په شعوري ډول کړېوي او که مي په غير شعوري ډول کړېوي.

3 – ځيني خلک توبه په دې خاطر نه کوي چې شايد زه بيرته ګناه ته رجوع وکړم، يا يې په دې خاطر نه کوي چې خلک ما ته پېغور راکوي، يا يې په دې خاطر نه کوي چې زما چوکې او مرتبه له لاسه ځي، دا غلط فکر دی ځکه انسان بايد د ګناه د بيا کولو له وېري توبه ونه ځنډوي بلکې هر وخت توبه وباسي که څه هم خدای مکړه ګناه ورڅخه ډېره کېږي، همدا راز د خلکو د پېغور له وېري او چوکۍ له لاسه تللو له وېري مسلمان ته د توبې ځنډول نه رواکېږي ځکه د توبې تر کولو پوري د انسان نجات او ژغورل تړاو لري نو د خلکو د پېغور له وجهي يا د يوې وظيفې د له لاسه ورکولو له وجهي نه بايد انسان خپل ځان د هلاکت کندي ته ورواچوي.

4 - ځيني خلک بيا توبه نه کوي ځکه د الله تعالی پر رحمت باندي اعتماد کوي، دا هم غلط فکر دي، دا صحيح خبره ده چې الله پاک رحيم او مهربان دی خو دا هم منل شوې خبره ده چې الله پاک قهار هم دی، جبار هم دی، عزيز هم دی، شديد العقاب هم دی او منقم هم دی نو لکه چې سړی بايد د الله پاک رحمت ته اميدوار وي د الله  پاک څخه بايد وېره هم ولري، الله پاک فرمايي: وَلَا يُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ.[الأنعام:الآية 147] ژباړه: د الله پاک عذاب د مجرمينو څخه نه ليري کېږي.

مولوي نورالحق مظهري

روژه او توبه:(لومړی برخه)

ای روژاتيانو! روژه د توبې کولو لپاره ډېره ښه موقع ده راځئ د ټولو ګناهونو څخه که کوچني وي که لوی توبه وباسو او الله پاک ته راجع شو.

الله پاک په خپل احسان باندي د توبې دروازه خلاصه پرې ايښې ده، ځکه الله پاک د توبې کولو امر کړی دی او د قبلولو وعده يې ورکړېده که څه هم ګناهونه غټ او ډېر وي. الله پاک فرمايي: وَأَنِيبُوا إِلَى رَبِّكُمْ وَأَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنْصَرُونَ.[الزمر: 54]

ژباړه: خپل رب ته رجوع وکړئ او ورته تسليم شئ مخکې تر دې چې تاسو ته عذاب راشي وروسته بيا ستاسو کومک نه کېږي.

په دې آيت کې الله پاک خپل بنده ګان په دې باندي امر کړيدي چې الله پاک ته راجع شي، د رجوع  معنی همدغه ده چې توبه دي وباسي.

البته د دريو حالتونو وروسته د انسان توبه نه قبليږي: هغه وخت چې لمر د مغرب لخوا را وخيژي، هغه وخت چې د انسان زکندن وي او د غرغرې حالت يې وي او هغه وخت چې د عذاب نزول شروع وي.

چې په همدغه آيت کې يوه شي ته اشاره شوېده ځکه الله پاک فرمايي مخکې تردې چې تاسو ته عذاب راسي الله پاک ته راجع سئ يعني د عذاب راتللو وروسته بيا راجع کېدل کومه ګټه نه لري.

همدا راز الله پاک د توبې د قبلولو په اړه فرمايي: وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَعْفُو عَنِ السَّيِّئَاتِ وَيَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ. [الشورى: 25]

ژباړه: الله هغه ذات دی چې د خپلو بندګانو څخه توبه قبلوي او ګناهونه يې ورته بخښي او په هغه څه باندي پوهيږي چې بندګان يې کوي.

نو چې الله پاک زموږ توبه راڅخه قبلوي موږ بايد چې څومره ژر وي د ټولو لويو او کوچنيو ګناهونو څخه توبه وباسو او الله پاک ته راجع شو.

الله پاک پر خپلو بندګانو ډېر مهربانه دی، د دې ترڅنګ چې د نېکۍ په کولو یې ډېر خوشحاله کیږي بلکې د روژې په میاشت کې یې څو برابره ورته حسابي او په عامه توګه  یې استغفار او توبې ته تشویقوي ترڅو د ګناه کولو وروسته توبه وباسي او د الله د دربار څخه نا امیده نشي.

الله جل جلاله فرمایی: وَمَنْ يَعْمَلْ سُوءًا أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُورًا رَحِيمًا.[النساء: 110]

ژباړه: هرڅوک چې بد کار وکړي او يا پرځان باندي ظلم وکړي وروسته بيا د الله پاک څخه د بښني غوښتنه وکړي نو الله پاک به بخښونکی او مهربان و مومي.

همدا راز د نصاراوو په اړه فرمايي: لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ ثَالِثُ ثَلَاثَةٍ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلَّا إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنْ لَمْ يَنْتَهُوا عَمَّا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ.[المائدة: 73]

ژباړه: يقينا چې کافران شويدي هغه خلک چې دوی وايي: الله د درو درېيم دی په داسي حال کې چې بېله يوه الله بل هيڅ حق معبود نشته، که چېري دوی د خپلي دغه وينا څخه لاس وانخلي نو ارومرو به هغه خلکو ته د دوی سخت عذاب ورسيږي چې کافران شويدي.

بيا یې وروسته الله پاک توبې کولو ته تشويقوي او فرمايي: أَفَلَا يَتُوبُونَ إِلَى اللَّهِ وَيَسْتَغْفِرُونَهُ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ.[المائدة: 74]

ژباړه: ولي دوی الله پاک ته توبه نه کوي او ولي د الله پاک څخه بخښه نه غواړي په داسي حال کې چې الله بخښونکی او مهربان دی.

او د هغه خلکو په اړه چې مسلمانان يې د اور کندو ته ور اچول الله پاک فرمايي:

إِنَّ الَّذِينَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمْ عَذَابُ الْحَرِيقِ. [البروج: 10]

ژباړه: يقينا هغه خلک چې مسلمانانو نرانو او مسلمانو ښځو ته يې عذاب ورکړ وروسته يې توبه هم نه ده کړې د دوی لپاره به د جهنم او سوځوونکی عذاب وي.

حسن بصري رحمه الله د دې آيت په تفسير کې فرمايي: تاسو د الله پاک احسان او مهربانۍ ته وګورئ چې دغه خلکو د الله پاک اولياء او دوستان وژلي دي خو الله پاک يې بيا هم توبې او بخښني ته دعوتوي.

د توبې ارزښت دومره ډېر دی چې الله پاک خپل بندګان د الله پاک د رحمت د نا اميدۍ څخه منع کړيدي او  فرمايي:

قُلْ يَاعِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ. [الزمر: 53]

ژباړه: ووايه ای زما هغه بندګانو چې پر ځان مو اسراف کړی دی د الله د رحمت څخه مه ناهيلي کېږئ يقينا چې الله ټول ګناهونه بخښي او يقينا چې الله بخښونکی او مهربان دی.

عبدالله ابن عباس رضي الله عنه د دې آيت په تفسير کې فرمايي: څوک چې د دغه آيت وروسته خلک د توبې څخه نا هيلي کړي نو هغه انسان د الله د کتاب څخه انکار وکړ.

د توبې فضيلتونه:

1 - د توبې فضيلتونه او رازونه بيخي ډېر دي: توبه د کاميابۍ سبب دی، توبه د نيکمرغۍ لاره ده، په توبې باندي د انسان ګناهونه له منځه ځي او چې څوک سمه توبه وباسي الله پاک يې بدۍ په نيکېو باندي بدلوي.

2 - الله تعالي د خپل بنده په توبې باندي ډېر خوشحاله کېږي: د احاديثو په کتابونو کې هغه حديث راغلی دی چې رسول الله صلی الله عليه وسلم په هغه کې د بنده په توبې باندي د الله پاک د خوشحالۍ يادونه کوي؛ په حديث کې راځي: الله پاک د خپل بنده په توبې باندي تر هغه چا ډېر خوشحاله کېږي چې يو ډېر خطرناک ځای ته ولاړ شي؛  ډوډې، اوبه او نور سامانونه يې پر سورلۍ باندي تړلي وي نو خپل سر کښيږدي تر څو يوکړی ويده شي کله چې  د خوبه را ويښ شي که ګوري سورلۍ يې نشته، ګرمي هم ډېره سخته وي او دی هم ډېر تږی شوی وي نو د خپلي دابې پسې وګرځي خو د پيدا کولو څخه يې عاجز شي تر څو چې ناهيلی شي نو د ځانه سره فيصله وکړي چې بيرته خپل هماغه پخواني ځای ته ځم، هغه ځای ته چې ولاړ شي نو ويده شي کله چې د خوبه را ويښ شي که ګوري سورلۍ يې سر ته ولاړه ده، نو دا انسان ډېر خوشحاله شي آن تر دې چې د ډېري خوشحالۍ له کبله د دې پر ځای چې دی ووايي: ای الله ته مي خدای يې زه دي بنده يم داسي ووايي: ای الله ته مي بنده يې زه دي خدای يم.

نو دغه سړی چې څومره خوشحاله کېږي الله پاک د خپل بنده په توبې باندي تر دغه انسان ډېر خوشحاله کېږي.

3 - په توبې باندي الله پاک توبه کوونکې ته ډېر مراتب د عبوديت ورکوي چې بيا پر هغو باندي د ډېرو نعمتونو ورکول مرتب دي.

4 - په توبې باندي الله پاک توبه کوونکې ته محبت، د زړه نرمي، مهرباني، شکر ايستل، د الله پاک حمد ويل، د الله پاک څخه خوشحاله کېدل ورکوي.

5 - په توبې باندي انسان ته عاجزي او نفس شکستي پيدا کېږي او عاجزي الله پاک ته تر ډېرو ښکاره اعمالو بهتره ده؛ په دې خاطر دی چې الله پاک د عاجزۍ په وخت کې د انسان دعاء ژر قبلوي په خاصه توګه د سجدې په حالت کې دا ځکه چې هغه حالت د عاجزۍ او خضوع دی له همدې امله د مظلوم او مسکېن دعاء ژر قبلوي ځکه چې هغوی  عاجزي لري.

مولوي نورالحق مظهري

روژه او اخلاص:

په دې خاطر چې په روژه کې عبادات ډېر تر سره کېږي او په عباداتو کې هم اساسي شی اخلاص دی نو راځئ اخلاص او د هغه فايدې و پېژنو!

اخلاص دا دی چې ته يواځي او يواځي د الله تعالی عبادت او طاعت وکړې. 

اخلاص دا دی چې خپل ټول کارونه د مخلوقاتو حتی د خپل ځان د ملاحظې څخه هم پاک کړې.

اخلاص دا دی چې ستا ظاهر او باطن سره يوډول وي.

اخلاص دا دی چې د الله پاک په دوامداره ذکر او ياد باندي خلکوته کتل او د هغو لحاظ کول هېر کړې.

فضيل رحمه الله فرمايلي دي:د خلکو لپاره د يو کار پرېښودل رياء ده، د خلکو لپاره د يو کار کول شرک دی او د دواړو څخه د ځان ساتل اخلاص دی.

جيند رحمه الله فرمايي: اخلاص يو راز دی د الله او بنده تر مابين، ملائکه نه ده په خبره چې ويې ليکي، شيطان نه دی په خبر چې فاسد يې کړي او د انسان نفسي اشتياق نه دی په خبر چې د ده څخه يې واړوي.

سهل رحمه الله ته وويل سوه: پر نفس باندي څشی ډېر سخت دی؟ ده ورته وويل: اخلاص. ځکه چې په اخلاص کې نفس هيڅ ونډه نه لري.

ځيني وايي: اخلاص دېته ويل کېږي چې ته پر خپل عمل باندي بېله الله بل هيڅوک شاهد ونه نيسې او بېله الله د هيچا څخه د اجرت غوښتنه هم ونکړې.

مکحول رحمه الله ويلي دي: څوک چې څلوېښت ورځي اخلاص وکړي نو د حکمت چينې به يې د زړه څخه پر ژبه باندي جاري شي.

ابوسليمان داراني رحمه الله ويلي دي: انسان چې کله اخلاص وکړي نو وسوسې او رياء ورڅخه ليري کېږي.

هروي رحمه الله ويلي دي: اخلاص دا دی چې ته خپل عمل د هرعيب او نفسي غوښتني څخه پاک وساتې: لکه د خلکو په زړونو کې د محبوبيت پيدا کېدلو غوښتنه. دا چې خلک يې ستاينه وکړي او بد يې و نه وايي، خلک يې تعظيم او احترام وکړي، د خلکو څخه د مال غوښتنه لري، د خلکو څخه د خدمت او محبت غوښتنه لري او داسي نور هغه منفي شيان چې د عمل کولو په وخت کې د نفس په واسطه د انسان ذهن ته راځي.

صدق او صداقت دا دی چې په کار کې د خپل نفس هيڅ لحاظ ونه ساتې.

مخلص رياء نه لري او صادق تکبر نه لري.

اخلاص په صدق باندي پوره کېږي او صدق په اخلاص باندي او دواړه بيا په صبر باندي.

رياء دا ده چې د انسان ظاهره تر باطن ښايسته وي.

صدق په اخلاص کې دا دی چې باطن د انسان تر ظاهر آباد او ودان وي.

څوک چې د خلکو لپاره ځان په داسي شيانو باندي ښايسته کوي چې هغه په ده کې نه وي نو د الله پاک د اعتبار څخه به ولوېږي.

د اخلاص فايدې:

۱ – اخلاص د اعمالو او اقوالو په قبلېدلو کې پايه او اساس دی.

۲ – اخلاص د دعاء د قبلېدلو لپاره پايه او اساس دی.

۳ – په اخلاص باندي د انسان مرتبه په دنيا او آخرت کې لوړېږي.

۴ – په اخلاص باندي انسان د وسوسو او وهمونو څخه ساتل کېږي.

۵ – په اخلاص باندي بنده د غير الله د بندګۍ څخه آزاديږي.

۶ – په اخلاص باندي ټولنيز ارتباطات قوي کېږي او د الله پاک نصرت د امت په برخه کېږي.

۷ – په اخلاص باندي دنيوي سختۍ آسانه کېږي.

۸ – په اخلاص باندي د انسان زړه ته اطمينان راځي او دی احساس د خوشالۍ او نيکمرغۍ کوي.

۹ – په اخلاص باندي د انسان ايمان قوي کېږي او د ګناه او سرکښۍ څخه يې په زړه کې نفرت پيدا کېږي.

۱۰ – په اخلاص باندي د مصيبتونو په مقابل کې د انسان اراده او عزم قوي کېږي.

۱۱ – په اخلاص باندي انسان په دنيا او آخرت کې پوره امن او لارښونه لاسته راوړلای سي.

منبع: طريقة لخدمة الدين

ژباړه او توضیح: مولوي نورالحق مظهري

روژه د مادي او معنوي قوت میاشت ده:

لومړی به دا خبره وکړو چې قوت پر دوه قسمه دی: مادي قوت او معنوي قوت، انسان په خپلي بریا کې دواړو قوتونو ته اړتیا لري، البته په يواځي مادي قوت باندي کله کله انسان بريالی کيږي خو ليکن دغه بريا اوږده او مفيده نه وي.

که وګورو په قرآن عظيم الشان کې د دې لپاره ډېري نمونې ذکر شويدي چې يوه نمونه يې عاديان، ثموديان او فرعونیان دي. 

عادیان او ثمودیان په خپل وخت کې په مادي لحاظ ډېر قوي وه له همدې امله یې تکبر او غرور کوی، د الله د پیغمبرانو سره یې جګړه او مخالفت کوی او په مځکه کې یې فسادونه خپرول، نو ځکه یې الله پاک ټوله قدرتونه ختم کړه او سخت عذابونه یې ورباندي راوستل.

او دا د هغو امتونو څو بېلګي  دي چې مادي قوت يې بيخي ډېر درلودی خو د معنوي او روحي قوت څخه خالي وه.

او د شرایطو او عادت پر بنیاد يواځي معنوي قوت هم د انسان د نصرت او کاميابۍ لپاره کافي نه دی لکه شاعر چي وايي:

لا خيرَ في حقٍّ إذا لم تَحْمِه ... حَلَقُ الحديدِ وألسنُ النيرانِِ

ژباړه: هیڅ خیر په هغه حق کې نشته چې د اوسپنو په کړیو او د اور په لمبو باندي یې ساتنه نه کیږي.

مادي او روحي قوتونه حيثيت د دوو وزرو لري لکه مارغه چې په يوه وزر باندي نه شي الووتلای انسان هم په يوه قوت باندي نه شي بريالی کېدلای بناء صحيح او شرعي لاره دا ده چې انسان ځانته دواړه قوتونه حاصل کړي او د دنیوي او اخروي دواړو ښېګڼو لپاره هڅه وکړي لکه قرآن چې موږ ته تعليم را کړی دی او فرمایي:

وَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ.[ سورة البقرة 201] ژباړه: ځیني د دوی څخه وایي: ای ربه زموږ! موږ ته په دنیا کې هم ښېګڼي راکړه او په آخرت کې هم ښېګڼي راکړه او موږ د اور د عذاب څخه وساته.

نو مسلمان لکه د اخروي ژوند د سمون لپاره چې کوښښ کوي د دنیوي ژوند د سمون لپاره هم باید کوښښ وکړي.

او لکه د اخروي ژوند سمون چي په معنویاتو باندي لاس ته راځي د دنیوی ژوند سمون په مادیاتو باندي لاس ته راځی او مادیات خالص اسباب دي چې په مټ یې معنویاتو ته سړی رسېدلای شي او چې کله مادیات او معنویات دواړه برابر شي بیا نو هراړخیزه نیکمرغي د انسان په برخه کیږي.

هېره دي نه وي  لکه الله پاک چې موږ ته د عقيدې د سموالي او محکموالي سپارښتنه کړېده د مادي قوت د برابروالي سپارښتنه يې هم کړېده: او فرمایی: وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ.[ الانفال 60]

ژباړه: تاسو برابر کړئ د دوی لپاره هغه چې ستاسو په طاقت وي د قوت او تړلو څخه د آسانو تر څو تاسو په هغه باندي د الله او د ځان دښمنان و وېروی.

په دې باندی باید موږ ځانونه پوه کړوکوم شی چې د شرعي اصولو څخه ښکاري او په تجربه باندي هم ثابت سوی دی دا دی چې د معنوي قوت سره چې کله مادي قوت يوځای شي نو پر مطلق مادي قوت باندي بری پيدا کوي.

لکه الله پاک چي فرمايي:كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ.[ البقرة 249]

ژباړه: ډېر ځله داسي پېښیږي چې کوچنۍ  ډله دي پر لویي ډلي باندي د الله په اراده کامیابه شي او الله د صبر کوونکو سره دی.

او د دې لپاره د بدر غزوه لويه بېلګه ده چې د مسلمانانو شمير 300 نفره وو خو کفار 1000 نفر وه خو مسلمانان ځکه کاميابه شوه چې د توان سره سم د مادي قوت تر څنګ معنوي قوت هم ورسره وو ځکه مسلمانان په اسلامي سپېڅلې عقیده، نبوي اخلاقو او روحي سکون باندي سمبال وه، مادي قوت یې کڅه هم د کفارو په پرتله لږ وو خو بیا هم تر خپل توان یې د هغه د برابرولو هڅه کړېوه داسي یې نه وه کړي چې بېله کومي امادګۍ او بېله کومي وسلې جنګ ته ووځي.

د همدغو دوو قوتونو مثال الله پاک په قرآن کې موسی عليه السلام راوړی دی:

موسی عليه السلام چې کله د مصر څخه مدین ته را ورسېدی په لاره کې یې پر یوه څاه باندي دوې نجوني ولیدلې چې غوښتل یې خپل مالونه اوبه کړي خو د کمزورۍ له کبله یې ژر نه شوې اوبولای موسی علیه السلام د دغو دوو نجونو مالونه د مټ په زور چې مادي زور دی اوبه کړه خو چې کله انجلۍ د خپل پلار په غوښتنه دی کور ته وغوښتی نو په انجلۍ پسې روان سو دا نتيجه د معنوي قوت وه چې په حياء باندي ورسره روان وو او هیڅ یې ورته نه کتل.

او بل مثال يې الله پاک په امت د رسول الله صلی الله عليه وسلم باندي ويلی دی لکه چې فرمايي:

مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا.[سورة الفتح 29]

ژباړه: محمد د الله رسول دی، او هغه خلګ چې د ده سره دي پر کفارو باندي سخت دي او په خپل منځ کې ډېر سره مهربانه دي، ته دوی وینې په داسي حال کې چې رکوع او سجده کوي تر څو د الله مهرباني او خوشحالي لاسته راوړي.

علماو لیکلي دي: دا چې الله پاک وایي: دوی پر کفارو باندي سخت دي. دا د مادي قوت عنوان دی، او دا چی وایي: دوی په خپل مینځ کې پر یو بل مهربان دي. دا د معنوي قوت عنوان دی، او دا چی الله پاک وایي: ته دوی وینې په داسي حال کې چي رکوع او سجده کوي تر څو د الله مهرباني او خوشحالي لاسته راوړي. دا د مادي او معنوي قوت نتیجه او د اسلامي امت د نیکمرغۍ لپاره هغه اصل دی چې مادي او معنوي قوت سره یوځای کوي. 

د روژې په نیولو باندي دغه دواړه قوتونه د مسلمان په برخه کیږي، ځکه په روژې باندي مسلمان ته روغتیا او صحت ورکول کیږي چې دا خپله مادي قوت دی همدا راز په روژې باندي د مسلمان اخلاق سمیږي، عبادت او توبه یې قبلیږي او د الله پاک رضایت یې په برخه کیږي چې دا بیا خپله معنوي قوت دی.

مأخذ: دروس رمضانیة

ژباړه او زیادت: مولوي نورالحق مظهري

د روژې ځيني روغتیايي ګټي:

1 - د معدې او کولمو څخه عفونتي اضافه مواد غورځوي.

2 - معده ورباندي هوسی کيږي.

3 - روژه د ناروغيو په مقابل کې وقايه ده، ډېري ناروغۍ دي چې بېله وقايې په درملني باندي نه جوړيږي او روژه ډېره ښه وقايه ده.

4 - څوک چې د کوچينيو او لويو کولمو مزمن التهاب ولري روژه ورته ډېره ګټه کوي.

5 - د اينې د کمکارۍ په درملنه کې روژه ډېره کټه لري.

6 - د خارش او يا گرولو ناروغۍ ته روژه ډېره ګټه لري.

7 - د الرژي يا حساسيت د ناروغۍ په درملنه کې روژه ډېر تأثير لري.

8 - روژه د چاغۍ په ناروغۍ کې ډېره مفيده ده ځکه چې په روژې باندي وزن ډېر کميږي.

9 - روژه د لوړ فشار د کمولو لپاره ډېره مؤثره ده.

10 - روژه د ګوردوکانو د ځينو التهابونو په درملنه کې ډېره مؤثره ده.

11 - روژه د کيسه صفراء د التهاباتو په درملنه کې ډېره مؤثره ده.

12 - روژه د زړه د مزمنو ناروغيو په ختمولو کې ډېره مؤثره ده.

13 - روژه د معدې د ډېرو ناروغيو د درملني لپاره ډېره مؤثره ده.

14 - روژه د انسان په خوشحاله کولو او سپين ږيرتوب په ځنډولو کې ډېر تأثير لري.

عصبي جهاز او سيستم ته د روژې ګټه:

ډاکتر محمد ابوشوک په يوې مقالې کې چې د (الصوم والجهاز العصبي) تر عنوان لاندي يې ليکلې ده وايي: د روژې د روحانيت له وجهي او په دې خاطر چې روژه نفس صفاء کوي، روح پاکوي،  پر ستونزو باندي انسان ته تحمل او صبر ور زده کوي، پر مسکينانو او اړو انسانو باندي مهربانۍ ته انسان هڅوي، په شهواتو کې د لوېدلو څخه انسان ليري کوي، د انسان نفس په ښو اخلاقو باندي ښايسته کوي لکه په کړنوکې صداقت، په کار کې امانتداري، د خښم او انتقام څخه د انسان ليري کول او د حسد او کينې څخه د نفس ژغورل. 

دا ټوله هغه شيان دي چې بشري روح ته سلامتيا، محبت، دوستي او هغه صفايي وربښي چې د انسان روح ورباندي ډېر مطمئن او آرام کېدلای سي.

ځينو بريتانوي ډاکټرانو ويلي دي: په کال کې يوه مياشت روژه نيول د انسان په بدن کې د پوره کال کچره او چټلي ختموي.

تر ټولو مشهور ليکوال چې د روژې په فايدو کې يې ليکل کړيدي په امريکا کې د بدني ثقافت مشر ماک فادن دی. نوموړي په امريکا کې په خپل نامه لوی کلينيک جوړکړی دی او د روژې د فوائدو په اړه يې هغه وخت کتاب وليکی چې ده ته په تجربو ثابته سوه چې روژه د ډېرو سختو ناروغيو د درملني لپاره مؤثره ده؛ نوموړی وايي: روژه بدن ته ګټه لري د ټولو هغو جراثیمو څخه بدن پاک کوي چې د خوړو سره د انسان بدن ته ځي.

هغه ناروغۍ چي نوموړي په روژې باندي معالجه کړيدي:

د معدې او هضمي جهاز ناورغۍ.

د وينو او رګونو ناروغۍ.

نوموړي ډاګټر په خپل کتاب کې د ټولو هغو خلګو نومونه او مشخصات ليکلي دي چې ده په روژې باندي د هغوی درملنه کړېده.

دی وايي: هر انسان دېته اړتيا لري چې بايد روژه ونيسي بلکې هر مريض روژې ته اړتيا لري.

منبع: تحف رمضانية

ژباړه او زیادت: مولوي نورالحق مظهري