زړونه څلور ډوله دي:

ژباړه: د ابو سعيد رضي الله عنه څخه روايت دی چي رسول الله صلی الله عليه وسلم وفرمايل: زړونه څلور ډوله دي: يو خالي/پاک زړه دی چي په هغه کي د څراغ غوندي شی دی چي ځليږي، بل پوښ سوی زړه دی چي پوښ يې ټينګ پر راتاو سوی دی، بل سرچپه يا سرنګون زړه دی او بل کوږ/ دوه مخی زړه دی؛ هغه زړه چي پاک دی هغه د مسلمان زړه دی چي د نور څراغ يې پکښې روښانه دی، هغه زړه چي پوښ لري هغه د کافر زړه دی، هغه زړه چي سرچپه دی هغه د منافق زړه دی چي يوځل شی پېژني بيا ورڅخه انکار کوي او هغه زړه چي کوږ يا دوه مخی دی هغه داسي زړه دی چي په هغه کي ايمان او نفاق دواړه سته؛ د ايمان مثال يې داسي دی لکه واښه چي پاکي اوبه يې خپلي خوا ته کشوي او د نفاق مثال يې داسي دی لکه دانه چي چرک او وينه يې خپلي خوا ته کشوي نو هر کشول چي ورباندي غالبه سي نو هغه حالت پر زړه باندي غالبه کيږي. [مسند احمد بن حنبل 11145]
وضاحت: يعني هغه زړه چي د کفر، منافقت، او روحاني امراضو د چټليو څخه پاک دی هغه د مسلمان زړه دی چي په هغه کي حسد، بغض، بخالت، تکبر، غرور، ځانځاني، جهالت او نور منفي شيان شتون نلري ځکه نو هغه تل روښانه وي او د مسلمان وجود ته يې ګټه رسيږي ځکه زړه د بدن باچا دی که اصلاح او ژوندی وو بدن به هم ورسره اصلاح او ژوندی وي او که خراب او مړ وو بدن به هم ورسره خراب او مړ وي.
هغه زړه چي پوښ سوی دی او په پوښ کي کلک تاو دی هغه د کافر زړه دی چي په کفر باندي دومره کلک سوی او تور سوی دی چي ايمان او تقوی هيڅ لار ورته نسي پيدا کولای مګر دا چي الله تعالی يې په خپل فضل سره سپين او نرم کړي.
هغه زړه چي سرچپه يا سرنګون دی هغه د منافق زړه دی چي حق يې پېژندلی وي بيا يې ورڅخه انکار کړی وي ځکه منافق خو په ښکاره حق مني خو د پردې شاته بيا انکار ورڅخه کوي؛ ددې سړي زړه چپه دی ځکه د زړه تصرف يې معکوس دی؛ د دې پر ځای چي دده د زړه په سبب په بدن کي اصلاح راسي فساد راغلی او د دې پر ځای چي په خپل زړه باندي حق ته تسليم سي باطل ته تسليم سوی دی.
او هغه زړه چي کوږ دی يا دوه مخه لري هغه د هغه چا زړه دی چي په زړه کي ايمان او نفاق دواړو ته ميلان لري يعني نه سم مؤمن وي او نه هم سوچه کافر وي چي دې مرحلې ته ځيني د ضعيف ايمان مرحله وايي يا د عملي نفاق مرحله وايي چي د دوام په صورت کي ممکن سوچه کفر يا عقيدوي نفاق ته مفضي سي؛ په داسي مرحله کي نو زړه د دوو کشوونکو حالتونو تر مينځ وي که د تقوی او ښو کارونو په سبب د ايمان حالت ورباندي غالبه سو نو زړه به يې پاک او صفا سي او د ده څخه به پوره مسلمان جوړ سي او که د ګناهونو او سرغړونو په سبب د نفاق حالت ورباندي غالبه سو بيا به سم کافر يا سم منافق سي.(نعوذ بالله)
الله تعالی دي زموږ ټولو مسلمانانو زړونو صاف او پاک وګرځوي تر څو مو د زړه د اصلاح په سبب بدنونه هم اصلاح سي او د الله تعالی د مخلصو بندګانو څخه وګرځو.
مولوي نورالحق مظهري