فساد او مفسد:(درېیمه برخه)

فساد د سببونو، کړنو او هدفونو له مخي پر ډېرو اقسامو وېشل کيږي چي ځيني يې په لاندي ډول دي:
۱ – اداري فساد.
۲ – مالي فساد.
۳ – اخلاقي فساد.
۴ – سياسي فساد.
۵ – تعليمي فساد.
۶ - ټولنيز فساد.
لومړی د اداراي فساد اړوند خبره کوو؛ اداري فساد هغه انحرافاتو، ناغيړيو او غفلوتونو ته ويل کيږي چي څوک يې په خپله محوله وظيفه کي کوي چي په سبب يې د خلګو ګټي تر پښو لاندي کيږي، د خلګو کارونه ځنډيږي، خلګو ته د خدماتو عرضه کول ټکنۍ کيږي، وخت بې هدفه ضايع کيږي او داسي نور...
د بېلګي په توګه وظيفې ته ناوخته راتلل او وختي تلل اداري فساد دی، د خپلي ادارې اسرار افشاء کول اداري فساد دی، روابطو ته پر ضوابطو ترجيح ورکول اداري فساد دی، په ټاکنو کي خپلوي او شناخت معيار ګرځول اداري فساد دی، نقدي او غير نقدي رشوت اخيستل اداري فساد دی، واسطه بازي او انډيواليزم اداري فساد دی، په رسمي وختونو کي د ادارې د کارونو څخه ماسوا نور کارونه کول اداري فساد دی، د نورو کسانو په وظيفه کي مداخله کول اداري فساد دی، کارونو ته سطحي کتل او بې ځايه تساهل کول اداري فساد دی، په عامو کارونو کي خپلي شخصي ګټي هدف ګرځول اداري فساد دی او هر هغه عمل چي د ادارې کارونه ټکني کوي او يا يې نظم او ترتيب خرابوي هغه اداري فساد دی.

د اداري فساد لاملونه:
د اداري فساد لپاره ډېر لاملونه سته چي ځيني يې ممکن په شعوري ډول د شخص لخوا کيږي او فساد ورڅخه پيدا کيږي، ځيني يې په غير شعوري ډول د فساد لامل کيږي او ځيني يې د حالاتو څخه په تأثر يا تپل کېدلو د فساد سبب جوړيږي چي په لاندي ډول يې د ځينو يادونه کولای سو:
۱ - په لوړه او دوامداره کچه بې کاري.
۲ – د شخصي عوائدلو لږوالی.
۳ - په مالي چارو کي د روڼتيا او معقوليت نشتوالی.
۴ – د مالي قوانينو په اجراء کي د انصاف او روښانتيا نشتوالی.
۵ – د مفسد په مجازات کي ځنډ او خنډ.
۶ - غير مسلکيتوب.
۷ – د عقيدې او اخلاص ضعيف والی.
۸ – وظيفې ته د امتياز او ميراثي حق حيثيت ورکول.
۹ – وظيفې ته اعتناء نه کول او ځان ډېر لوړ او لوی ګڼل.
۱۰ – د رسمي وظيفې تر څنګ په نورو وظيفو باندي ځان مصروف کول.
۱۱ – د مافوق مسئول لخوا د کاري لائحو خلاف فرمايشات او دستورونه.
۱۲ – په اداره کي د غير مصلحو مفسدو انسانانو شتون.
۱۳ – د شناخت، قومۍ، انډيوالۍ او واسطې په سبب اصول له پامه غورځول.
۱۴ – په کارونو کي جعل او تزوير.
دوام لري...
مولوي نورالحق مظهري