دريم حق: پر خلګو باندي د باچا دريم حق دا دی چي خلګ بايد خپل باچا ته نيکه دعا وکړي ځکه له يوې خوا مسلمان باچا ته دعا کول په حديث باندي ثابت دي او له بلي خوا د عقل غوښتنه هم دا ده چي رعيت بايد خپل باچا ته دعا وکړي؛ ځکه باچا تل د خپل رعيت په کارونو کي ستړی وي، د هغوی امنيت او ژوند ته کار کوي او د دوی د حالاتو څخه ځان خبروي.
مسلمان باچا ته دعا کول په احاديثو او آثارو کي:
1 - عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ثَلاثَةٌ لا يَغِلُّ عَلَيْهِنَّ قَلْبُ الْمُؤْمِنِ إِخْلاصُ الْعَمَلِ لِلَّهِ وَالنَّصِيحَةُ لِوُلاةِ الأَمْرِ وَالاعْتِصَامُ بِالْجَمَاعَةِ.[السنة لإبن أبي عاصم1088]
ژباړه: د معاذ بن جبل رضي الله عنه څخه روايت دی چي رسول الله صلی الله عليه وسلم وفرمايل: درې خصلتونه دي چي د مسلمان زړه ورباندي خيانت/بخالت نه کوي: د الله لپاره په کار کي اخلاص دی، د مشرانو لپاره نصيحت دی او د مسلمانانو د ټولۍ ټينګ نيول دي.
امام نووي رحمه الله د صحيح مسلم په شرح کي د خطابي رحمه لله په حواله وايي: مسلمان باچا ته نيکه دعا هم يو ډول نصيحت دی.
همداسي په بل حديث کي راځي:
2 - عَنْ عَوْفِ بْنِ مَالِكٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- قَالَ: خِيَارُ أَئِمَّتِكُمُ الَّذِينَ تُحِبُّونَهُمْ وَيُحِبُّونَكُمْ وَيُصَلُّونَ عَلَيْكُمْ وَتُصَلُّونَ عَلَيْهِمْ.[صحيح مسلم 4910 ]
ژباړه: عوف بن مالک رضي الله عنه د رسول الله صلی الله عليه وسلم څخه روايت کوي چي هغه وفرمايل: ستاسو غوره باچاهان هغه دي چي تاسي د دوی سره محبت لری، دوی ستاسو سره محبت لري او تاسي دوی ته دعا کوی او دوی تاسي ته دعا کوي.
3 - عَبْدَ الرَّحْمَنِ يَقُولُ: سَمِعْتُ سُفْيَانَ يَقُولُ: إِنِّي لَأَدْعُو لِلسُّلْطَانِ، وَأَدْعُو لِأَصْحَابِ الأَهْوَاءِ، وَلَكِنْ لاَ أَسْتَطِيعُ أَنْ أَذْكُرَ إِلاَّ مَا فِيهِمْ.[مسند ابي الجعد1901]
ژباړه: عبدالرحمن وايي: ما د سفيان ثوري رحمه الله څخه واورېدل چي ويل يې: زه باچا ته دعا کوم او زه د نفس غوښتونکو والا خلګو ته هم دعا کوم خو زه ددې توان نلرم چي ذکر دي کړم مګر هغه شيان چي په دوی کي وي.
سنت طريقه همدا ده چي مسلمانان بايد خپل مسلمان باچا او امير ته نيکه دعا وکړي.
4 - يقول الفضيل بن عياض: لو كان لي دعوة مستجابة ما جعلتها إلا في السلطان قيل له: يا أبا علي فسر لنا هذا؟ قال: إذا جعلتها في نفسي لم تعدني, وإذا جعلتها في السلطان صلح فصلح بصلاحه العباد والبلاد, فأمرنا أن ندعو لهم بالصلاح ولم نؤمر أن ندعو عليهم, وإن جاروا وظلموا لأن جورهم وظلمهم على أنفسهم وصلاحهم لأنفسهم وللمسلمين.[شرح السنة107]
ژباړه: فضيل بن عياض رحمه الله فرمايلي دي: که زما لپاره قبلېدونکې دعا وي نو زه به هغه د باچا لپاره وکړم، چا ورته وويل: ددې خبري تشريح وکړه! هغه ورته وويل: که زه يواځي ځان ته دعا وکړم هغه تر ما نه تېريږي خو که باچا ته دعا وکړم نو دی اصلاح سي دده د اصلاح سره خلګ او ښارونه اصلاح کيږي؛ ځکه نو موږ پدې باندي امر سوي يو چي باچاهانو ته د اصلاح او ښېګڼيي دعا وکړو او موږ دوی ته په ښېرا کولو باندي نه يو امر سوي کڅه هم دوی ظلم وکړي ځکه د دوی د ظلم تاوان يواځي دوی ته رسيږي خو د صلاح ګټه يې دوی او ټولو مسلمانانو ته رسيږي.
همداسي صاحب د شرح السنة وايي: وإذا رأيت الرجل يدعو على السلطان فاعلم أنه صاحب هوى , وإذا سمعت الرجل يدعو للسلطان بالصلاح فاعلم أنه صاحب سنة إن شاء الله.[شرح السنة107]
ژباړه: کله چي دي څوک وليدی چي باچا ته يې ښېرا کول نو پوه سه چي هغه خاوند د نفسي غوښتنو دی او که دي واورېدل چي سړي باچا ته نيکه دعا کول نو پوه سه چي ان شاء الله هغه خاوند د سنت دی.
د جمعې په خطبه کي باچا او امير ته دعا کول:
د احاديثو د عمومياتو او فقهي کتابونو د تحقيق څخه داسي ښکاري چي د مسلمان او عادل باچا لپاره په خطبه کي دعا کول ښه کار دی.
1 – په الفقه علي المذاهب الاربعه کتاب کي يې د حنفي مذهب په حواله ويلي: په خطبه کي د باچا او امير لپاره د نصرت، تأييد او په کومو شيانو کي چي د رعيت مصلحت وي د توفيق دعا کول مستحب کار دی ځکه ابوموسی اشعري رضي الله عنه عمر رضي الله عنه ته په خطبه کي دعا کول او د رسول الله صلی الله عليه وسلم د اصحابو څخه هيچا بد ورباندي نه دي ويلي.
أما الدعاء للملك والأمير بالنصر والتأييد والتوفيق لما فيه مصلحة رعيته ونحو ذلك فإنه مندوب لأن أبا موسى الأشعري كان يدعو لعمر في خطبته ولم ينكر عليه أحد من أصحاب النبي صلى الله عليه و سلم.[الفقه علي المذاهب الاربعة]
2 – په مراقي الفلاح کتاب کي يې ويلي دي: د باچا لپاره د عدل او احسان دعا کول روا دی او په داسي شيانو يې صفت کول چي په باچا کي نه وي مکروه تحريمي دی.
وجاز الدعاء للسلطان بالعدل والإحسان وكره تحريما وصفه بما ليس فيه.[مراقي الفلاح علي نورالايضاح]
مسلمان باچا ته دعا کول په احاديثو او آثارو کي:
1 - عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ثَلاثَةٌ لا يَغِلُّ عَلَيْهِنَّ قَلْبُ الْمُؤْمِنِ إِخْلاصُ الْعَمَلِ لِلَّهِ وَالنَّصِيحَةُ لِوُلاةِ الأَمْرِ وَالاعْتِصَامُ بِالْجَمَاعَةِ.[السنة لإبن أبي عاصم1088]
ژباړه: د معاذ بن جبل رضي الله عنه څخه روايت دی چي رسول الله صلی الله عليه وسلم وفرمايل: درې خصلتونه دي چي د مسلمان زړه ورباندي خيانت/بخالت نه کوي: د الله لپاره په کار کي اخلاص دی، د مشرانو لپاره نصيحت دی او د مسلمانانو د ټولۍ ټينګ نيول دي.
امام نووي رحمه الله د صحيح مسلم په شرح کي د خطابي رحمه لله په حواله وايي: مسلمان باچا ته نيکه دعا هم يو ډول نصيحت دی.
همداسي په بل حديث کي راځي:
2 - عَنْ عَوْفِ بْنِ مَالِكٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- قَالَ: خِيَارُ أَئِمَّتِكُمُ الَّذِينَ تُحِبُّونَهُمْ وَيُحِبُّونَكُمْ وَيُصَلُّونَ عَلَيْكُمْ وَتُصَلُّونَ عَلَيْهِمْ.[صحيح مسلم 4910 ]
ژباړه: عوف بن مالک رضي الله عنه د رسول الله صلی الله عليه وسلم څخه روايت کوي چي هغه وفرمايل: ستاسو غوره باچاهان هغه دي چي تاسي د دوی سره محبت لری، دوی ستاسو سره محبت لري او تاسي دوی ته دعا کوی او دوی تاسي ته دعا کوي.
3 - عَبْدَ الرَّحْمَنِ يَقُولُ: سَمِعْتُ سُفْيَانَ يَقُولُ: إِنِّي لَأَدْعُو لِلسُّلْطَانِ، وَأَدْعُو لِأَصْحَابِ الأَهْوَاءِ، وَلَكِنْ لاَ أَسْتَطِيعُ أَنْ أَذْكُرَ إِلاَّ مَا فِيهِمْ.[مسند ابي الجعد1901]
ژباړه: عبدالرحمن وايي: ما د سفيان ثوري رحمه الله څخه واورېدل چي ويل يې: زه باچا ته دعا کوم او زه د نفس غوښتونکو والا خلګو ته هم دعا کوم خو زه ددې توان نلرم چي ذکر دي کړم مګر هغه شيان چي په دوی کي وي.
سنت طريقه همدا ده چي مسلمانان بايد خپل مسلمان باچا او امير ته نيکه دعا وکړي.
4 - يقول الفضيل بن عياض: لو كان لي دعوة مستجابة ما جعلتها إلا في السلطان قيل له: يا أبا علي فسر لنا هذا؟ قال: إذا جعلتها في نفسي لم تعدني, وإذا جعلتها في السلطان صلح فصلح بصلاحه العباد والبلاد, فأمرنا أن ندعو لهم بالصلاح ولم نؤمر أن ندعو عليهم, وإن جاروا وظلموا لأن جورهم وظلمهم على أنفسهم وصلاحهم لأنفسهم وللمسلمين.[شرح السنة107]
ژباړه: فضيل بن عياض رحمه الله فرمايلي دي: که زما لپاره قبلېدونکې دعا وي نو زه به هغه د باچا لپاره وکړم، چا ورته وويل: ددې خبري تشريح وکړه! هغه ورته وويل: که زه يواځي ځان ته دعا وکړم هغه تر ما نه تېريږي خو که باچا ته دعا وکړم نو دی اصلاح سي دده د اصلاح سره خلګ او ښارونه اصلاح کيږي؛ ځکه نو موږ پدې باندي امر سوي يو چي باچاهانو ته د اصلاح او ښېګڼيي دعا وکړو او موږ دوی ته په ښېرا کولو باندي نه يو امر سوي کڅه هم دوی ظلم وکړي ځکه د دوی د ظلم تاوان يواځي دوی ته رسيږي خو د صلاح ګټه يې دوی او ټولو مسلمانانو ته رسيږي.
همداسي صاحب د شرح السنة وايي: وإذا رأيت الرجل يدعو على السلطان فاعلم أنه صاحب هوى , وإذا سمعت الرجل يدعو للسلطان بالصلاح فاعلم أنه صاحب سنة إن شاء الله.[شرح السنة107]
ژباړه: کله چي دي څوک وليدی چي باچا ته يې ښېرا کول نو پوه سه چي هغه خاوند د نفسي غوښتنو دی او که دي واورېدل چي سړي باچا ته نيکه دعا کول نو پوه سه چي ان شاء الله هغه خاوند د سنت دی.
د جمعې په خطبه کي باچا او امير ته دعا کول:
د احاديثو د عمومياتو او فقهي کتابونو د تحقيق څخه داسي ښکاري چي د مسلمان او عادل باچا لپاره په خطبه کي دعا کول ښه کار دی.
1 – په الفقه علي المذاهب الاربعه کتاب کي يې د حنفي مذهب په حواله ويلي: په خطبه کي د باچا او امير لپاره د نصرت، تأييد او په کومو شيانو کي چي د رعيت مصلحت وي د توفيق دعا کول مستحب کار دی ځکه ابوموسی اشعري رضي الله عنه عمر رضي الله عنه ته په خطبه کي دعا کول او د رسول الله صلی الله عليه وسلم د اصحابو څخه هيچا بد ورباندي نه دي ويلي.
أما الدعاء للملك والأمير بالنصر والتأييد والتوفيق لما فيه مصلحة رعيته ونحو ذلك فإنه مندوب لأن أبا موسى الأشعري كان يدعو لعمر في خطبته ولم ينكر عليه أحد من أصحاب النبي صلى الله عليه و سلم.[الفقه علي المذاهب الاربعة]
2 – په مراقي الفلاح کتاب کي يې ويلي دي: د باچا لپاره د عدل او احسان دعا کول روا دی او په داسي شيانو يې صفت کول چي په باچا کي نه وي مکروه تحريمي دی.
وجاز الدعاء للسلطان بالعدل والإحسان وكره تحريما وصفه بما ليس فيه.[مراقي الفلاح علي نورالايضاح]
3 – د حنفي فقه مشهور کتاب ردالمحتار څخه هم داسي ښکاري چي په خطبه کي د باچا لپاره دعا کول ښه کار دی. وَلَا يُنَافِي ذَلِكَ مَا قَدَّمَهُ الشَّارِحُ فِي بَابِ الْإِمَامَةِ مِنْ وُجُوبِ الدُّعَاءِ لَهُ بِالصَّلَاحِ لِأَنَّ الْكَلَامَ فِي نَفْيِ اسْتِحْبَابِهِ فِي خُصُوصِ الْخُطْبَةِ بَلْ لَا مَانِعَ مِنْ اسْتِحْبَابِهِ فِيهَا كَمَا يَدْعُو لِعُمُومِ الْمُسْلِمِينَ فَإِنَّ فِي صَلَاحِهِ صَلَاحَ الْعَالَمِ.[ردالمحتار شرح درالمختار]
4 - په شرح السنة للبغوي کتاب کي يې مسلمانو باچاهانو ته دعا کول د مسلمانو امامانو لپاره نصيحت بللی کوم چي ثبوت يې په احاديثو باندي سوی دی.
وأما النصيحة لأئمة المسلمين ، فالأئمة هم الولاة من الخلفاء الراشدين فمن بعدهم ممن يلي أمر هذه الأمة ، ويقوم به ، فمن نصيحتهم بذل الطاعة لهم في المعروف ، والصلاة خلفهم ، وجهادُ الكفار معهم ، وأداءُ الصدقات إليهم ، وترك الخروج عليهم بالسيف إذا ظهر منهم حيفٌ ، أو سوءُ سيرةٍ ، وتنبيههم عند الغفلة ، وألا يغروا بالثناء الكاذب عليهم ، وأن يدعى بالصلاح لهم.[شرح السنة للبغوي]
5 - په شرح السنة للبربهاري کتاب کي راغلي دي: که دي څوک وليدی چي مسلمان باچا ته يې ښيرا کول نو پوه سه چي هغه د نفسي غوښتنو خاوند دی او که دي د چا څخه واورېدل چي باچا ته يې د ښېګڼي دعا کول نو پوه سه چي هغه د سنت خاوند دی.
وإذا رأيت الرجل يدعو على السلطان فاعلم أنه صاحب هوى وإذا سمعت الرجل يدعو للسلطان بالصلاح فاعلم أنه صاحب سنة إن شاء الله يقول فضيل بن عياض لو كان لي دعوة مستجابة ما جعلتها الا في السلطان قيل له يا أبا علي فسر لنا هذا قال إذا جعلتها في نفسي لم تعدني وإذا جعلتها في السلطان صلح فصلح بصلاحه العباد والبلاد فأمرنا أن ندعو لهم بالصلاح ولم نؤمر أن ندعو عليهم وإن جاروا وظلموا لأن جورهم وظلمهم على أنفسهم وصلاحهم لأنفسهم وللمسلمين.[شرح السنة للبربهاري 107]
په ردالمحتار کتاب يې د هغو علماؤ قول چي باچا ته يې دعا کول مستحب نه دی بللی يا يې جايز نه دی بللی پر دې باندي حمل کړی چي په دعا کي بې ځايه مبالغه وسي او داسي الفاظ وکارول سي چي د هغو کارول شرعا روا نه وي او يا د باچا صفت پداسي شيانو باندي وسي چي هغه نه وي کړي.
خلاصه: د مسلمان باچا لپاره د جمعې او اخترونو په خطبو کي دعا کول هيڅ پروا نه لري البته چي د مبالغې او بې ځايه الفاظ پکښې نه وي.
وَالظَّاهِرُ أَنَّ مَنْعَ الْمُتَقَدِّمِينَ مَبْنِيٌّ عَلَى مَا كَانَ فِي زَمَانِهِمْ مِنْ الْمُجَازَفَةِ فِي وَصْفِهِ مِثْلَ السُّلْطَانِ الْعَادِلِ الْأَكْرَمِ شَاهِنْشَاهْ الْأَعْظَمِ مَالِكِ رِقَابِ الْأُمَمِ.[ردالمحتار علي الدرالمختار]
ليکنه: مولوي نورالحق مظهري
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر